Amerikanski rúmdarmaðurin Jim Lovell, sum er kendur sum yvirmaður á dramatisku Apollo-13-missiónini, er deyður.
Hann var 97 ára gamal og doyði hósdagin heima hjá sær í Illinois, boðar amerikanski rúmdarstovnurin, NASA, frá.
- Persónurin og støðufasta dirvið hjá Jim hjálpti tjóð okkara at náa Mánanum og gjørdi ein møguligan sorgarleik til eydnu, sum vit lærdu ógvuliga nógv av. Vit syrgja fyri hansara fráferð, meðan vit hátíðarhalda hansara avrik, skrivar NASA.
Lovell var ein av royndastu astronautunum hjá felagsskapinum og luttók í fýra rúmdaruppgávum í 1960- og 70-árunum.
Hann var millum tey fyrstu menniskjuni, sum fóru í ringrás um Mánan undir Apollo 8 í 1968 og gjørdist heimskendur fyri sín leiklut í Apollo 13 uppgávuni í 1970.
Ein spreinging umborð noyddi manningina at avlýsa mánalendingina og stríðast í fleiri dagar fyri at koma trygt aftur til jørðina.
Uppgávan skuldi vera triðja mannaða mánalendingin, men ein spreinging í einum súrevnistanga í tænastumodulinum gjørdi uppgávuna til eitt dramatiskt bjargingarátak.
Tað var Lovell, sum bar tey kendu orðini til NASA-eftirlitið í býnum Houston: " Houston, we've had a problem." Orðingin er ein stórur partur av NASA-søguni, men tey vóru fyrst úttalað av starvsfelaga hansara Jack Swigert.
Lovell er ein av einans trimum monnum í heiminum, sum hava ferðast til Mánan tvær ferðir, men hann fekk ongantíð sett fótin á hann.
Apollo 13-uppgávan gjørdist seinni kend sum "tað væleydnaða miseydnaða" og hevur verið ævigað bæði í bókum og filmum.
Kendi sjónleikarin Tom Hanks spældi leiklutin sum Jim Lovell í filminum ”Apollo 13” frá 1995, har hann segði ” Houston, we've had a problem”.
Lovell hevur sjálvur ein lítlan hjáleiklut í filminum sum skiparin, sum tók ímóti manningini eftir lendingina.
Á Apollo 8-uppgávuni hjálpti hann til at prógva, at tað bar til at lenda á Mánanum, sum hendi fyri fyrstu ferð í 1969, tá Neil Armstrong setti fótin á Mánan við Apollo 11.
Seinast mannaættin var á Mánanum var í 1972, tá yvirmaðurin Eugene Cernan fór av Mánanum.
Mánalendingar eru sera dýrar, og tær komu til sum ein kapping, sum USA vann á Sovjetsamveldinum, sum tó var tað fyrsta, sum sendi eitt livandi djór í ringrás um jørðina í formi av hundinum Laika, einum gøtuhundi úr Moskva.
Tá rúmdarrenningin var liðug, minkaði politiska motivatiónin og almenni áhugin.
/Ritzau/
##med2##
